مشکات

​

عوامل تحکيم خانواده در جلوه‌هاي رفتاري حضرت زهرا(س)

يکي از عوامل بسيار مهم و اساسي در زمينه ي تحکيم خانواده ، تدبير در حسن سلوک با همسر است. اين مفهوم از مفاهيم پيچيده اي است که چندين مفهوم ديگر در تشکّل ساختار آن نقش آفريني مي کنند.

فراست و کارداني در تدبير منزل و رفتار با همسر، مي تواند از تعيين کننده ترين عوامل موفقيت در آيين همسرداري به حساب آيد.

در اين مقاله و مقاله ي بعد نمونه هايي از ظرايف و لطايف جلوه هاي رفتاري و گفتاري فاطمه (س) در برخورد با همسر بزرگوارشان ـ حضرت اميرالمؤمنين (ع) ـ بيان مي شود تا در تحليل جوانب و جزئيات اين رفتار، گامي به سوي درک کاربردي مفهوم فراست و تدبير در حسن سلوک با همسر ، برداشته شود.

1 ـ توجه به ظرايف روحيات همسر
يکي از عوامل استحکام بخش پيوندهاي مودّت ميان زن و شوهر اين است که طرفين بتوانند حالات و روحيات يکديگر را درک کنند. شايد هيچ عاملي به اندازه ي درک متقابل روحيات در زندگي خانوادگي، نمي تواند آرامش بخش و سازنده باشد. مهمترين عامل و سبب محبت نيز معرفت است و درک روحيه و شناخت ابعاد وجودي همسر، از تجلّيات معرفت به اوست.

فاطمه (س)، علي(ع) را خوب مي شناخت و بر روحيات او مشرف بود. در شرايطي که ديگران علي(ع) را درک نمي کردند و از جلوه هاي رفتاري وي سوء برداشت مي نمودند ، اين همسر گرامي وي بود که او را مي شناخت و براي ديگران رفع ابهام مي کرد.

2ـ پرهيز از تقاضاي نامقدور
در زندگي مشترک، توجه به ظرايف روان شناختي که مربوط به روحيه ي مردانه يا زنانه است، در رأس مهمترين عوامل مؤثر در استحکام خانواده قرار دارد. علي(ع) هرچند يک انسان کامل و بود ، لکن در قالب آيتي مذکر، در اين عالم ظهور کرد و در يکي از شئون امکاني خود، حائز مقام رياست اقتصادي خانواده گرديد.

وجود فاطمه (س) نيز هر چند حاصل همه ي عظمت هاي لاهوتي بود ، لکن در قالب آيتي مؤنث و تحت تکفل اقتصادي علي(ع) به سر مي برد و يکي از جهات کماليه ي زندگي مشترک اين دو وجود مقدس، اين بود که به ويژگي هاي زنانه يا مردانه يکديگر توجه و دقت مي فرمودند.

در زندگي مشترک معمولاً اگر تقاضايي از سوي زني در برابر همسرش مطرح شود و شوهر قادر بر پاسخ نباشد ، نوع خاصي از احساس سرشکستگي را در خود خواهد يافت و اين واقعيت روح او را خواهد آزرد.

آن چه از سطور نوراني زندگي خانوادگي فاطمه(س) به دست ما رسيده است، نشان دهنده ي اين حقيقت است که فاطمه (س) به اين معني توجه وافر داشته و اين نکته ي ظريف را همواره رعايت مي فرموده است چنان که در تاريخ زندگي معصومانه اش آمده است:

در يکي از روزها، صبحگاهان امام علي(ع) فرمود: فاطمه جان آيا غذايي داري تا از گرسنگي بيرون آيم؟ آن بانو(س) فرمود: نه، سوگند به خدايي که پدرم را به نبوت و شما را به امامت برگزيد، دو روز است که در منزل غذاي کافي نداريم؛ امام علي(ع) با تأسف فرمود: فاطمه جان چرا به من اطلاع ندادي تا به دنبال غذا بروم؟ فاطمه (س) فرمود: ، اي ابالحسن، من از پروردگار خود حيا مي کنم که چيزي را که تو بر آن توان و قدرت نداري از تو درخواست کنم. (اربلي، 1381: ج2، ص26)

3 ـ سازگاري با همسر
يکي ديگر از عواملي که سبب تحکيم خانواده مي شود ، اين است که زوجين با يکديگر توافق و سازش اخلاقي داشته باشند. مسلم است که وقتي زن و شوهر در کنار يکديگر قرار مي گيرند و در جميع شئون زندگي، با يکديگر شريک مي شوند ، گاه اختلاف سليقه هايي پيدا مي کنند. براي آن که اين اختلاف ها، اساس زندگي مشترک را خدشه دار نسازد و قلب همسران را از هم نرنجاند ، بايد به فرآيندي جهت سازش و توافق توسل کرد.

در طي اين فرآيند ، هر يک از زن و شوهر از بعضي اميال، خواست ها و سليقه هايشان براي احترام به نظر همسر خود، چشم پوشي مي کنند. البته اين امر، درباره ي وجود دو معصوم(س) با عامه ي مردم متفاوت است. با اين وصف، علي(ع) در اين زمينه درباره ي همسرش فاطمه (س) مي فرمايد: فاطمه(س) مرا به خشم نياورد و مخالفتي با امر من نکرد و هر وقت نگاهش مي کردم، تمام غم هايم زايل مي شد. (اخطب خوارزم، 1374: ص256)،

​

4 ـ محبت و احترام نسبت به همسر
يکي از رموز موفقيت در زندگي مشترک اين است که در پاره اي از مسائل جزئي، فراست و دقت نظر اعمال شود. چنان که صدا کردن همسر، يک امر بسيار روزمره در زندگي خانوادگي است .

در صورتي که خطاب به همسر، احترام آميز باشد، پژواکي از محبت و صميميت را درپي خواهد داشت.

وجود مبارک علي(ع) و فاطمه(س) در رعايت اين نکته نيز، الگو و سرمشق بوده اند. آن بانوي بزرگوار، نام همسر خود را با احترام ياد مي کرد. گاهي وي را با کنيه ابالحسن مي خواند و گاهي با ياد قرابت نسبي (يا ابن عم) وي را ندا مي داد و گاه با لقب شريف يا اميرالمؤمنين او را فرا مي خواند و در گاه مؤانست و بعضي از موارد ديگر نيز از سر حکمت، وي را با نام مبارکش مي خواند و گاه نيز با ساير القاب شريفه از او ياد مي نمود.

هرچند که در ميان انبوه ارتباطات وسيع و گسترده ي زن و شوهر، خطاب نمودن همسر از ساده ترين جلوه هاي رفتاري و بسيط ترين فرمول هاي ارتباطي است ولکن از اهميت ويژه اي برخوردار است. نحوه، نوع و لحن خطاب و آميزه هاي احساسي انعکاس يافته در خطاب و بکارگيري اسماء و القاب مناسب براي مخاطب قراردادن افراد ، تأثير عميقي در واکنش هاي عاطفي افراد بر جاي مي گذارد و زن و شوهر نيز جهت تحصيل خرسندي و رضايتمندي خاطر از يکديگر ، بيش از هر چيز به کنش ها و واکنش هاي عاطفي مثبت و مناسب نيازمندند؛

لذا بايد به همين مسائل به ظاهر ساده ، ولي مهم نيز توجه نمايند. به عنوان نمونه، فاطمه(س) هنگام شکايت مرگ پدر و مشکلات سياسي همسرش را اين گونه خطاب مي فرمايد: يا ابن ابي طالب (مجلسي، 1404ق، ج8، ص125) و با اين خطاب، متذکر نسبت علي (ع) با پيامبر (ص) مي شود و هنگامي که مي خواهد خبر رحلت خود را به علي (ع) بدهد، ايشان را با خطاب يا ابن عم فرامي خواند تا متذکر نسبت خود و علي (ع) شود. (همان، ج43، ص191)

منبع: پرسمان- پيام زن

سایت تبیان زنجان