مشکات

آیا باور به جهان آخرت در تعلیمات ادیان گذشته نیز بوده است؟

🌀گرایش به ماندن، خواست فطری انسان‌هاست و این آرمان در قالب باور به سرای آخرت می‌گنجد؛ چنان که بن مایه‌ی اکثر ادیان، وحی و نبوت، و برنامه‌ی مشترک آنها توجه دادن به مبدأ و معاد بوده است.

🌀شواهد تاریخی، آثار به جا مانده از انسان‌های پیشین و باور پیروان موجود ادیان گوناگون، همه و همه، اصل فطری مذکور را تأیید می‌کند که به چند نمونه اشاره می‌کنیم:

1⃣ در دوران بسیار قدیم، مصریان عقیده داشتند که خدایان آسمان، ارواح رستگاران و محبوبان (مانند سلاطین و امرا) را به سرزمین ستارگان می‌برند تا در آن جا از دستبرد فنا محفوظ بمانند. آنان در قبرها زورق‌های مجهز می‌گذاشتند تا ارواح اموات به وسیله‌ی آنها از دریای مشرق عبور کنند و به سفینه‌ی خدای آفتاب برسند. [1]

🔷اعتقاد به عالم آخرت، از عصر پیدایش انسان مسئول مطرح بوده و در طی زمان، خرافاتی بر آن افزوده شده است. هربرت اسپنسر، جامعه شناس معروف، می‌نویسد:

🔷با این که انسان‌ها در آغاز پیدایش، قدرت تفکر نداشتند، ولی در همان حال به فراخور استعداد، عالم پس از مرگ را درک می‌کردند. [2]

🔷ویل دورانت نیز می‌نویسد:

مهم‌ترین مشخصه‌ی دین مصری اهمیتی بود که در آن به اندیشه‌ی خلود داده می‌شد؛ و در مورد انسان و گیاهان به رستاخیز معتقد بودند. [3]

2⃣یکی از باورهای ثابت ادیان هندویی، اعتقاد به تناسخ است. آیین برهمن که ریشه‌ی عمیقی در تاریخ تمدن بشری دارد، برای توجیه معاد و پاسخ به نیاز فطری بشر، به این باور پناهنده شده است. این باور حاکی از آن است که برگشت به زندگی جدید، اصل مشترک تمام ادیان است. [4]

3⃣ آیین بودا ـ که حدود ده قرن قبل از میلاد مسیح (علیه السلام) مطرح بوده ـ سرانجام زندگی دنیایی را این گونه ترسیم می‌کند:

🔷کسانی که کاملاً پاک شده‌اند به عالم قدس می‌پیوندند؛ اما کسانی که ناقص و گنهکارند آن قدر در این دنیا می‌روند و باز می‌گردند، تا کاملاً پاک شده، به عالم قدس بپیوندند. [5]

4⃣ آیین زرتشت نیز بر این عقیده است که:

روزی این جهان هستی به آخر خواهد رسید و رستاخیز عام واقع خواهد شد؛ در آن روز خوبی‌ها و بدی‌ها را شمار خواهند کرد و برای امتحان بدکاران و نیکوکاران جایگاهی پر از آتش به وجود می‌آید که نیکان آتش را گوارا و مهربان می‌یابند؛ 

🔷حتی به جزئیات معاد، از قبیل محاکمه و پل صراط و ترازوی اعمال و… باور دارند. [6]

5⃣ اندیشه‌های معادباوری در کتاب تورات و انجیل نیز مشهود است؛ چنان که در تورات آمده است:

مردگان تو زنده خواهند شد و اموات برمی خیزند، ای شما که ساکنان در خاکید، بیدار شده ترنم نمایید؛ چون که شبنم تو، مثل شبنم گیاه است و زمین، اموات را بیرون خواهد انداخت. [7]

🔷در انجیل نیز آمده است:

خواهش پدر، که مرا فرستاد، این است که هر چه به من بخشید، من هیچ چیز آن را ضایع نکنم، بلکه در روز باز پسین آن را برخیزانم. [8]

📚پی نوشتها:

[1]. جان بی ناس، تاریخ جامع ادیان، ترجمه‌ی علی اصغر حکمت، ص 60.

[2]. فرید وجدی، دایرة المعارف، ج 2، ص 155 ـ 159، قرن بیستم، کلمه‌ی آخرت و نیز ر.ک: یحیی نوری، اسلام و عقاید و آرای بشری، ص 46-49.

[3]. ویل دورانت، تاریخ تمدن، ترجمه‌ی احمد آرام، ج 1، ص 241.

[4]. فرید وجدی، همان.

[5]. همان، ماده‌ی بودا؛ و ابوالمعالی محمد بن نعمت، بیان الادیان، تصحیح محمدتقی دانش پژوه، ص 45 ـ 47.

[6]. جان بی ناس، تاریخ جامع ادیان، ص 464.

[7]. جعفر سبحانی، «معاد، انسان و جهان»، مجله مکتب اسلام، ص 39، به نقل از: عهد عتیق، کتاب اشعیاء، باب 26، جمله‌ی 19.

[8]. همان، ص 40، به نقل از: انجیل یوحنا، فصل 6، جمله‌های 39 ـ 40.

🌹  🌹